Definicija anafilaksije

Anafilaksija je burna alergijska reakcija koja tipično zahvaća više organskih sistema i obično zahtijeva hitno liječenje. Anafilaksiju može uzrokovati niz čimbenika, ali se najčešće javlja kao odgovor na stranu bjelančevinu- iz hrane, lijek ili neki drugi vanjski alergen. Histamin (iz mastocita) se obično oslobađa u velikim količinama i izaziva simptome koje nalazimo u anafilaksiji.

Mastociti se najvećim dijelom nalaze u koži, plućima i gastrointetsinalnom traktu, ali i u drugim dijelovima tijela. I vrlo male količine alergena dovode do otpuštanja cijele kaskade staničnih medijatora i pojave reakcije anafilaksije. Otpuštanje histamina izaziva niz kliničkih simptoma. Izrazito izaziva vazodilataciju koja uzrokuje hipotenziju i u nekim slučajevima - šok. Histamin može djelovati izravno na srce, a čini se da su pritom važni H1 i na H2 receptori. Mogu se javiti tahikardija, ali i ozbiljne ventrikularne aritmije. Mehanizam nastanka je već navedena izravna stimulacija histaminskih receptora, ali i refleksna tahikardija kao odgovor na hipotenziju.

Mogući su gastrointestinalni simptomi (grčevi, mučnina, povraćanje, proljev), respiratorni simptomi (nazalna kongestija, rinoreja, šmrcanje, suženje grla, laringelani edem i akutni bronhospazam), simptomi sa strane SŽS-a (epileptički napadaji, promjene ponašanja, najvjerojatnije zbog hipoksemije i cerebralne hipoperfuzije). Ipak najčešće kliničke manifestacije anafilaksije uključuju kožne simptome crvenilo, urtikariju i angioedem.

Anafilaksija tipično patofiziološki uključuje cijeli organizam i na početku se obično predstavlja simptomima gornjeg respiratornog trakta ili kožnim simptomima koji se vrlo brzo mogu razviti i ugroziti život. Smrt koja nastupa obično se javlja zbog asfiksije a rjeđe zbog komplikacija hipotenzije.

Na posljednjem 58. sastanku Američkog društva za alergiju, astmu i imunologiju, u ožujku 2002, navedeni su epidemiološki podaci o pojavi anafilaksije u općoj populaciji. U američkoj studiji iz 1990. godine utvrđeno je da je godišnja incidencija anafilaksije 21 epizoda na 100.000 stanovnika. No najnoviji podaci pokazuju kako je incidencija anafilaksije u SAD-u između 1.24 i 16.8% s 0.002% fatalnih ishoda. U zaključcima s tog sastanka navodi se kako se prava učestalost ne može utvrditi jer se svi slučajevi ne prijavljuju; kako su najvjerojatnije najčešći uzroci anafilaksije hrana i lijekovi a posebno se spominje atopija kao rizični čimbenik.

Idiopatska anafilaksija je sindrom aktivacije mastocita koja se javlja iznenada bez poznatog uzroka. Učestalost takve idiopatske anafilaksije u pojedinih bolesnika može biti veoma različita - od samo jedne epizode, nekoliko ataka (do 6 godišnje) do vrlo čestih - više od 6 epizoda godišnje. U nekih se bolesnika nije prisutna urtikarija osim u napadajima anfilaksije, u drugih je obično prisutna kronična idiopatska urtikarija uz povremene epizode idiopatske anafilaksije.

Tvrdi se kako je obično pola takvih bolesnika atopičara, a u nekih se razvila anafilaksija na hranu, ili tijekom fizičkog napora. Može se zaključiti kako 100% bolesnika razvije kožnu reakciju, 63% ih ima opstrukciju gornjih dišnih putova, 39% razvije bronhospazam, 23% hipotenziju ili sinkopu, a 22% ima gastrointestinalne simptome.

U diferencijalnoj dijagnozi onih u kojih ne možemo pronaći uzrok anafilaksije treba ponovo razmotriti dijagnozu.